Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza (IC, ang. interstitial cystitis, łac. cystitis interstitialis) to schorzenie specyficzne, wymagające specjalnego, często bardzo trudnego leczenia. Najogólniej można przyjąć, że jest to zespół dolegliwości bólowych. Na bóle te składają się przede wszystkim: ból w okolicy miednicy mniejszej, ból podczas wypełniania pęcherza, a także ból towarzyszący wielokrotnemu oddawaniu moczu. Częstomocz jest bardzo charakterystycznym objawem tego schorzenia. Pacjent musi korzystać z toalety także w nocy, co najmniej dwa razy. W rozpoznaniu śródmiąższowego zapalenia pęcherza niezwykle ważne jest wykluczenie innych przyczyn i chorób, które mogłyby wywołać tego rodzaju objawy. Choroba ta wykrywana jest zatem późno – niekiedy nawet po kilku latach od momentu wystąpienia pierwszych symptomów. Stan zaawansowany choroby sprawia, że leczenie jest jeszcze trudniejsze i bardziej skomplikowane. Śródmiąższowe zapalenie pęcherza znacznie częściej dotyka kobiety, niż mężczyzn.

Polecany lek. Kliknij w obrazek, aby przejść do apteki...

Rozpoznanie śródmiąższowego zapalenia pęcherza powinno opierać się przede wszystkim na wykluczeniu innych przyczyn mogących wywołać podobne objawy. Różnicowanie obejmuje zatem bakteryjne zapalenie pęcherza, kamicę nerek i pęcherza, nowotwory dróg moczowych i rodnych, uchyłek cewki moczowej, a także infekcje narządów płciowych. W rozpoznaniu schorzenia niezwykle pomocne okazuje się stwierdzenie zmian w strukturze pęcherza, które jest możliwe po wykonaniu cystoskopii oraz badania histopatologicznego. Istotnym elementem pozwalającym na rozpoznanie śródmiąższowego zapalenia pęcherza jest obecność tak zwanych komórek tucznych w obrazie histopatologicznym.

Choroba rozpoczyna się nagle, a objawy ustępują z czasem samoistnie nawet na parę miesięcy. Po upływie tego czasu choroba jednak powraca. Prawie połowa pacjentów chorujących na śródmiąższowe zapalenie pęcherza cierpi również na alergie lub choroby autoimmunologiczne.

W diagnostyce śródmiąższowego zapalenia pęcherza konieczne jest wykonanie badania moczu, celem wykluczenia chorób nerek oraz innych infekcji bakteryjnych. Należy wykonać także USG jamy brzusznej, co pozwoli na wykluczenie nowotworów oraz wszelkich nieprawidłowości występujących w budowie pęcherza, czy nerek. USG jamy brzusznej pozwala także na ocenę zalegania moczu w pęcherzu. Inne, istotne badania, ktore należy wykonać, to: cystoskopia z biopsją, pozwalająca na ocenę obrazu ścian pęcherza oraz komórek nabłonka pęcherza, a także badanie urodynamiczne umożliwiające wykluczenie nadreaktywności pęcherza.

Przyczyny śródmiąższowego zapalenia pęcherza nie zostały do końca poznane. Istnieje wiele teorii na temat tego, co przyczynia się do wystąpienia tego rodzaju zapalenia. Warto podkreślić jednak, że nie stworzono dotychczas jednoznacznej definicji choroby, w związku czym trudniej jest w sposób precyzyjny określić czynniki, które ją wywołują. Według najstarszych koncepcji, śródmiąższowe zapalenie pęcherza stanowiło wynik owrzodzenia pęcherza, nazywanego zresztą wrzodem Hunnera. Najnowsze badania pozwoliły jednak na stwierdzenie, że nieobecność tego wrzodu wcale nie wyklucza choroby. Istnieją także koncepcje, że śródmiąższowe zapalenie pęcherza jest efektem różnego rodzaju alergii, infekcji i zaburzeń neurogennych. Nie mają one jednak wystarczającego potwierdzenia. Często podawaną przyczyną zapalenia jest naruszenie warstwy ochronnej glikozoaminoglikanów, a więc związków chemicznych, które znajdują się w nabłonku pęcherza. Istnieje także koncepcja, że śródmiąższowe zapalenie pęcherza jest wynikiem wielu, różnorodnych zaburzeń związanych z pęcherzem.

Leczenie śródmiąższowego zapalenia pęcherza jest niezwykle trudne, głównie ze względu na brak jednoznacznego określenia czynników inicjujących chorobę. Dodatkowym problemem jest również fakt, że u części pacjentów dochodzi do samoistnego cofnięcia objawów, a u innych natomiast charakterystyczne są częste nawroty. Takie sytuacje komplikują proces leczenia, gdyż ciężko jest stwierdzić, jaka forma terapii przynosi najlepsze efekty. Stosowane na chwilę obecną metody leczenia mają za zadanie łagodzić objawy choroby. Pacjenci przyjmują zatem różnorodne leki. Leczenie śródmiąższowego zapalenia pęcherza polega na przyjmowaniu leków doustnych oraz dopęcherzowych.

Lekiem doustnym stosowanym w ramach leczenia śródmiąższowego zapalenia pęcherza jest tak zwany polisiarczan pentosanu sodu, którego zadaniem jest uszczelnianie zniszczonej warstwy glikozoaminoglikanów nabłonka pęcherza. Terapia okazuje się skuteczna dopiero po kilku miesiącach stosowania leku. Polisiarczan pentosanu sodu nie jest jednak zarejestrowany w Polsce. Stosowane w terapii śródmiąższowego zapalenia pęcherza trójcykliczne leki antydepresyjne przyczyniają się do zmniejszenia bólu, częstomoczu oraz naglącego parcia. Zwiększają także czynnościową pojemność pęcherza. Leki te nie mogą być jednak stosowane długotrwale. Wyróżnia się ponadto pewne skutki uboczne związane z przyjmowaniem tych leków. W leczeniu śródmiąższowego zapalenia pęcherza stosuje się także leki antyhistaminowe. Do leków przeciwzapalnych zalicza się między innymi niesterydowe leki zapalne oraz kwas tiapofrenowy. Leki rozkurczowe stosowane w przypadku śródmiąższowego zapalenia pęcherza to: daryfenacyna, oksybutynina, solifenacyna, propiweryna, tolterodyna, czy propantelina. Niektóre z nich nie są zarejestrowane w naszym kraju.

Do suplementów doustnych stosowanych w leczeniu śródmiąższowego zapalenia pęcherza zalicza się między innymi: L-argininę, kwas alfaliponowy, pycnogenol, kwas hialuronowy oraz aloes. Jedynym, efektywnym lekiem dopęcherzowym stosowanym w terapii śródmiąższowego zapalenia pęcherza okazuje się heparyna. Lek ten jest zarejestrowany w Polsce. Wykazuje przede wszystkim działanie przeciwzapalne. Odtwarza także warstwę GAG nabłonka pęcherza. Dopęcherzowo stosowany jest również kwas hialuronowy, który także przyczynia się do regeneracji uszkodzonej warstwy GAG. Jednym z najstarszych leków stosowanych dopęcherzowo w terapii śródmiąższowego zapalenia pęcherza jest tak zwany dimetylosulfotlenek, który wykazuje działanie przeciwzapalne. Ponadto przyczynia się do modyfikacji syntezy kolagenu oraz usprawnienia przewodnictwa nerwowego. Dopęcherzowo podawany jest także chlorek oksybutyniny oraz kromoglikan disodowy. Leki podawane dopęcherzowo szybciej i skuteczniej wpływają na chore miejsce. Nie powodują także ogólnoustrojowych skutków ubocznych, jak ma to miejsce w przypadku terapii doustnej.

Leczenie śródmiąższowego zapalenia pęcherza uwzględnia także inne metody, nazywane niekiedy metodami eksperymentalnymi. Jedną z takich metod jest między innymi wstrzykiwanie neurotoksyn, które porażają włókna nerwowe odpowiedzialne za niewłaściwą reakcję pęcherza. Skutkiem tego jest znaczne zmniejszenie bólu. W tym celu używa się takich substancji, jak waniloidy oraz toksyna botulinowa. Skutki terapii widoczne są po upływie od dwóch do sześciu miesięcy. Następnie zabieg musi być powtórzony. U niektórych pacjentów zaobserwowano jedynie czasowe zmniejszenie dolegliwości bólowych. Taką metodę terapii stosuje się zwłaszcza wtedy, kiedy śródmiąższowe zapalenie pęcherze charakteryzuje się neurogennym podłożem, a stosowane dotychczas leki nie przynoszą satysfakcjonujących efektów. Inną metodą terapii może być także wykonanie zabiegu chirurgicznego. Przykładem takiego zabiegu jest na przykład hydrodystensja, ktora polega na roziąganiu pęcherza za pomocą specjalnego płynu podawanego pod ciśnieniem. Jeszcze inną metodą jest neurostymulacja nerwów, w przypadku której używa się elektrod z prądem o różnym natężeniu. Podstawowym krokiem w ramach złagodzenia dolegliwości związanych ze śródmiąższowym zapaleniem pęcherza jest wdrożenie odpowiedniej diety.

Śródmiąższowemu zapaleniu pęcherza towarzyszy uszkodzenie śluzówki pęcherza, a co się z tym wiąże – znacznie większa wrażliwość na pewne substancje przyjmowane wraz z pokarmem. Nasilenie tych dolegliwości zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby oraz indywidualnych predyspozycji do reakcji nadwrażliwości. W przypadku niektórych pacjentów, charakterystyczne zmiany występują tuż po spożyciu nawet niewielkiej ilości danego pokarmu, u innych z kolei wdrożenie diety odpowiadającej chorobie nie przynosi oczekiwanej poprawy. Niektóre produkty zawierają znaczą zawartość histaminy, a więc substancji drażniącej, przyczyniającej się do wzrostu komórek tucznych powodujących rozwój śródmiąższowego zapalenia pęcherza. W związku z tym, w wielu przypadkach, zaleca się wdrożenie diety niskohistaminowej, ale o tym za chwilę. Jeszcze inne produkty przyczyniają się do stymulacji zakończeń nerwowych, przyczyniając się tym samym do nasilenia dolegliwości. W wielu produktach zawarte są także duże ilości potasu, którego jony odpowiadają za powstawanie stanów zapalnych pęcherza.

W przypadku śródmiąższowego zapalenia pęcherza, produktami najbardziej drażniącymi są między innymi: żurawina oraz soki owocowe. Do silnie drażniących pęcherz produktów zalicza się zwłaszcza cytrusy, głównie: pomarańcze, cytryny, grefpfruty, a także soki produkowane na bazie tych cytrusów. Niewskazane jest także używanie kwasku cytrynowego. Silne podrażnienie pęcherza powodują także takie napoje, jak kawa, czy herbata. Nie zaleca się picia herbat ziołowych oraz zielonych. Można pić jednak rumianek lub miętę. Unikać należy napojów gazowanych, słodzonych aspartamem. Zabronione jest zatem picie takich napojów, jak pepsi, czy coca cola. Napoje te powodują również wzdęcia, co jeszcze bardziej przyczynia się do podrażniania pęcherza. Szczególnie podrażniająca pęcherz jest witamina C oraz witamina B6. Suplementacja tych witamin powinna być skonsultowana z lekarzem. Duże ilości potasu, niewskazanego w przypadku śródmiąższowego zapalenia pęcherza zawierają pomidory oraz ich przetwory. Znaczna zawartość potasu znajduje się ponadto w bananach, orzechach oraz roślinach strączkowych. Warto wdrożyć zatem dietę niskopotasową, pamiętając jednak o tym, że może wystąpić wówczas ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego. W diecie stosowanej przy śródmiąższowym zapaleniu pęcherza nie powinna znajdować się czekolada oraz wszelkie wyroby zawierające kakao. Zabronione jest także palenie papierosów, ponieważ przyczynia się do zwiększenia dolegliwości bólowych pęcherza. Palenie papierosów utrudnia także wydalanie z organizmu wszelkich substancji drażniących.

Pomocne okazuje się wdrożenie diety niskohistaminowej, ponieważ histamina przyczynia się do podrażnień zakończeń nerwowywch, co prowadzi do zwiększenia dolegliwości bólowych. W przypadku śródmiąższowego zapalenia pęcherza histamina nasila stan zapalny. Dolegliwości bólowe zwiększają się zatem po spożyciu produktów powodujących wzrost poziomu histaminy. Za wzrost tego poziomu odpowiedzialne są pewne produkty żywnościowe, a także niektóre leki. Do produktów bogatych w histaminę zalicza się przede wszystkim napoje alkoholowe, szczególnie wino oraz piwo, a także niektóre napoje bezalkoholowe. Bogate w histaminę są również produkty nabiałowe, szczególnie jogurty, maślanki, sery, czy zsiadłe mleko. Do produktów takich zalicza się również słodycze, niektóre warzywa i owoce, a także produkty zbożowe, zwłaszcza mąkę, pieczywo, czy produkty zawierające w swoim składzie drożdże. Warto wymienić jeszcze ryby, czerwone mięso oraz przyprawy, takie jak: curry.

Polecany lek. Kliknij w obrazek, aby przejść do apteki...